De podcast Wind of Change die ik enkele maanden geleden luisterde, heeft bij mij het idee aangewakkerd dat er meer achter muziek zit dan voor het blote oog te zien is. Het bracht mij opnieuw op het spoor van de rockumentary They Sold Their Souls for Rock and Roll van Good Fight Ministries. En dit bracht mij er vervolgens toe om wat onkruid te wieden in mij cd-kast. Vandaag heb ik nog zo’n muzikale wortel onder handen genomen. Ook de grootste rockband ter wereld, U2, moest eraan geloven.

In 1995 verscheen de videoclip Hold Me, Thrill Me, Kiss Me, Kill Me op MTV. Waarschijnlijk was dit de eerste keer dat ik bewust iets van U2 zag. Ik was direct gefascineerd door de animatie waarin zanger Bono zijn alter ego’s The Fly en MacPhisto verwisselde als een jas terwijl hij verdiept was in het boek The Screwtape Letters. Hoewel ik pas later kennismaakte met het werk van Goethe, en dus MacPhisto nog niet kon plaatsen, wist ik wel dat de christelijke denker C.S. Lewis met The Screwtape Letters een geniale allegorie had geschreven waarin hij waarschuwde voor de verwoestingen die de moderne cultuur kon aanrichten onder christenen.

U2 en met name Bono hadden met hun clip onmiddellijk mijn interesse gewekt. Lange tijd bleef ik hen echter op voorzichtige afstand en met een zekere argwaan volgen. Wat was werkelijk de boodschap van de charismatische Bono? Ik ontdekte dat U2 onder veel christenen grote invloed had. Steeds meer worshipsbands leenden de sound van U2. Het was alsof er nieuwe standaarden waren gezet in de christelijke muziek. Er werden zelfs kerkdiensten met de teksten van U2 als liturgie georganiseerd. Bono werd een videogast op een grote christelijke leiderschapsconferentie. Veel van zijn quotes werden aangehaald door populaire christelijke sprekers. Wie leek de Bergrede en het onderwijs van Jezus beter handen en voeten te kunnen geven dan beroepsactivist, filantroop, invloedrijk rockster én christen Bono? Gaandeweg begonnen mijn bezwaren onder de druk van al deze christelijke aandacht te bezwijken. Onterecht zo blijkt nu.

Enkele jaren geleden liet ik mijn reserves helemaal varen. De tours Vertigo, 360° en Innocence + Experience had ik al met pijn in mijn hart aan mij voorbij laten gaan, maar toen de jubileumtour van The Joshua Tree langskwam, moest ik daarbij zijn. Where The Streets Have No Name is nou eenmaal de beste rocksong ooit. Een jaar later bezocht ik ook nog een show van de Experience + Innocence-tour. Het waren twee fantastische muzikale belevenissen. Tijdens het tweede concert liet de band echter op kunstzinnige wijze doorschemeren dat de alter ego’s van The Fly en MacPhisto toch meer weg hadden van een uit de hand gelopen deal (did they sold their souls…?) dan van Lewis’ of zelfs van Goethes allegorische waarschuwing voor de macht van de duivel. Het kleine tipje dat de band oplichtte verbaasde mij, maar die verbazing verdween al snel weer naar de achtergrond.

Opnieuw was het Good Fight Ministries die mijn ogen opende voor de werkelijkheid achter de persona van ook deze rockster. In de documentaire The Emerging Church and the Bono-Screwtape Connection toont dominee en oud-rockliefhebber Joe Schimmel aan de hand van verschillende citaten van Bono, concertfragmenten en andere optredens in de media wat de werkelijke agenda van Bono is. Of, om het minder samenzweerderig te doen klinken, hoe de vruchten van zijn kunst werkelijk smaken. Travestie, goedkeuring in woord en daad aan een losbandige seksualiteit, en ja, ook nu weer de openlijke flirt met of zelfs promotie van satanisme blijken onderdeel uit te maken van het omvangrijke register dat Bono en de band hebben opgebouwd.

Het is vooral verbijsterend om te zien dat Lewis’ waarschuwingen uit The Screwtape Letters, waarin een oudere demon een jongere demon instrueert hoe hij christenen van het juiste pad kan afbrengen, door Bono en U2 zijn overgenomen. Niet als allegorische of verbeelde waarschuwing maar als programma om uit te voeren. De Bijbelse notie van het huwelijk als een levenslange verbinding tussen een man en een vrouw wordt losgelaten. Het christendom wordt gereduceerd tot zijn geestelijke waarde die los staat van de voorschriften. Jezus als de enige weg tot verlossing wordt geloochend en coëxistentie versmelt tot een postmoderne vorm van syncretisme.

De connectie tussen de emerging church en Bono wordt minder uitgebreid uitgewerkt in de documentaire. Toch zijn de overeenkomsten onmiskenbaar. Bono wordt dan ook door verschillende voormannen van de emerging church, die nu beter bekend staat onder de noemer van het progressieve christendom, geciteerd en geprezen om zijn voortrekkersrol. Niet voor niets wordt Bono wel de profeet van de emerging church genoemd. Een van de voormannen van het progressieve christendom is Brian McLaren. Toen ik zijn boek Een nieuw christendom had gelezen vroeg ik mij af waar ik de tonen van zijn modern-marcionistische deconstructie van het godsbeeld, zijn ontmanteling van het heteroseksuele huwelijk en zijn vage pluralistische tolerantie toch eerder had gehoord. Na anderhalf uur geselecteerde fragmenten van Bono en U2 te hebben geluisterd wist ik het plotseling weer. Bono en Brian blijken goed te mixen. En dan bedoel ik niet Brian Eno.

Dus ook U2 belandde in mijn prullenbak. Nu weet ik dat veel progressieve en wellicht ook U2-minnende christenen klaar zijn met die traditionele christenen die altijd ergens tégen zijn. Wees nou eens vóór iets! Dit heb ik altijd een goed punt gevonden. Het trof mij dan ook dat een van de strategieën in The Screwtape Letters blijkt te zijn om christenen een ‘cause’ (een goede zaak) voor te houden zodat hun aandacht wordt afgeleid van ‘Christ’. Het lijkt mij een goede zaak om mijn aandacht weer eens alleen op Jezus Christus te richten.