Er is iets interessants gaande in Nederland. Plotseling blijken leerlingen zich toch te interesseren voor de mening van hun docenten. Enkele weken geleden besteedde Robert Jensen al aandacht aan het initiatief op sociale media om bewijzen van linkse indoctrinatie op scholen te verzamelen en afgelopen vrijdag voerden enkele betrokkenen een verhit debat aan de tafel van Eva Jinek over het meldpunt linkse indoctrinatie, dat het wetenschappelijk bureau van Forum voor Democratie heeft opgezet. Een docent aan tafel had zichzelf alvast maar gemeld zodat zijn studenten dat niet meer hoefden te doen.

Nadat ik de uitzending van Jensen had gezien besloot ik navraag te doen bij mijn leerlingen of zij deze linkse indoctrinatie op onze school herkenden. Glazige ogen staarden mij aan. Wat is links en rechts ook alweer? Het betrof hier nota bene een vierde klas vwo. Weifelend begonnen de leerlingen naar voorbeelden te zoeken. Oh ja, een aardrijkskundedocent had laatst gezegd dat het klimaatprobleem nu nog wel meevalt. Was dat dan een voorbeeld? Voorlopig hoeven mijn collega’s en ik ons dus geen zorgen te maken over linkse of rechtse meldpunten.

Het verbaasde mij dat veel leerlingen in deze klas nog geen standpunt lijken te hebben ontwikkeld. Bij mijn leerlingen in het praktijkonderwijs was dat wel anders. Er hoefde niet veel te gebeuren of er vlamde wel weer een discussie over Geert Wilders op. Er was altijd genoeg brandstof voorhanden. Politieke ruzies in het journaal werden met veel gejoel bekeken. Een meisje reflecteerde eens prachtig op een felle botsing tussen Wilders en Pechtold. Hun ordinaire ruzie in het parlement was volgens haar ‘een litteken op de democratie’.

Om de klassendiscussies zuiver te houden, maakte ik er altijd een punt van om racisme en discriminatie uit elkaar te houden. Als iemand een stop wil hebben op de bouw van moskeeën of de komst van buitenlanders, dan maakt hij weliswaar onderscheid maar dat is op zichzelf nog geen racisme. Toen mijn leerlingen een rondleiding kregen van een Kamerlid wilden zij natuurlijk gelijk weten hoe het was om met Wilders in de Tweede Kamer te zitten en wat hij eigenlijk van hem vond. Het Kamerlid maakte in zijn reactie helaas niet dat onderscheid tussen discriminatie en racisme. Toen ik hem hier achteraf op aansprak, verklaarde hij dat hij het niet als zijn taak zag om het standpunt van zijn politieke tegenstander te nuanceren.

De polarisatie neemt in de samenleving over de hele breedte toe, van het klaslokaal tot het parlement. Leerlingen die in vierde klas nog niet eens een mening hebben ontwikkeld, kunnen in de vijfde klas al ware standpuntactivisten zijn geworden. Nuance en het gesprek aangaan lijken daarbij minder belangrijk. Waarom hoor ik niets over het gesprek dat je bent aangegaan met die linkse docenten? vroeg Herman Pleij vrijdag verbaasd aan de scholier aan de andere kant van de tafel. Een interessante vraag voor een generatie die spijbelen als protesteren ziet.

Misschien kunnen de volgende oefeningen helpen om dit gesprek wel aan te gaan. (1) Bestudeer de standpunten van de ander. (2) Leer de ander kennen. (3) Breng de argumenten van de ander eens onder woorden en probeer deze te verdedigen. (4) Richt je op de overeenkomsten en onderzoek of de verschillen er dan nog toe doen. (5) Leg elkaar uit waarom het thema zo belangrijk voor je is. (6) Geef rekenschap van je diepste motieven. (7) Onderken de bril waardoor je de werkelijkheid ziet. (8) Leer het smijten met losse argumenten af. (9) Onderzoek andere interpretaties van jouw vanzelfsprekendheden.

Dit is flink wat huiswerk om te doen. Ik vrees daarom dat veel leerlingen voorlopig liever gaan voor een snelle post op Insta. Dat geeft ook helemaal niet. Als zij de vaardigheid van het gesprek aangaan maar geleerd hebben wanneer zij straks onze kleinkinderen onderwijzen of ons land besturen.

De negen oefeningen zijn een bewerking van de oefeningen die Willem Ouweneel voorstelt in Vijf nijlpaarden in het kippenhok (Medema, 2011).

Foto: Warren Wong (Unsplash.com)