Bestaat God? En kunnen wij dat beredeneren? Ja, meende Anselmus van Canterbury (1033-1109). Als God het hoogst denkbare is, dan moet Hij wel bestaan. Niet kunnen denken dat iets niet bestaat (pas op voor de dubbele ontkenning…) is namelijk groter dan wel kunnen denken dat iets niet bestaat. Aangezien bestaan weer groter is dan denken aan bestaan en God het hoogst denkbare is, moet Hij wel bestaan. Kort gezegd: als wij aan het bestaan van God kunnen denken, bestaat Hij ook.

Onzin, vond Immanuël Kant (1724-1804). Denken doen wij in concepten en concepten hebben betrekking op mogelijkheden. Bestaan daarentegen hoort bij tastbare objecten. Wij kunnen niet zomaar bestaan bij een concept denken. Vergelijk honderd echte Thalers (de toenmalige Duitse munteenheid) maar eens met honderd mogelijke Thalers. In beide gevallen is het bedrag weliswaar evenveel waard, maar het lukt niemand om de denkbeeldige Thalers in echte Thalers te veranderen alleen maar door eraan te denken.

Blijkbaar kunnen wij het bestaan van God niet met ons verstand beredeneren. Blaise Pascal (1623-1662) leerde ons dat wij met ons verstand het verkeerde orgaan gebruiken om God te zoeken. Er zijn vele zaken die het verstand niet begrijpt, maar die het hart allang weet. Dat geldt voor natuurlijke zaken en al helemaal voor bovennatuurlijke zaken. Het verstand wil heersen over het hart, maar het hart moet het verstand telkens weer nederig houden. Wie alleen met zijn verstand naar God zoekt, tast tevergeefs in het duister.

Het is niet voor niets dat de psalmdichter schreef: De dwaas zegt in zijn hart: ‘Er is geen God’ (Psalm 14:1). Dat de mens met zijn verstand zegt ‘er is geen God’, is hem wellicht nog te vergeven – het verstand bluft immers wel vaker –, maar dat de mens deze grootspreker over zijn hart laat heersen, maakt hem tot een dwaas. Wij kunnen het bestaan van God niet verklaren. De essentie van kleur kunnen wij ook niet verklaren dan alleen door voorbeelden van kleur te geven, vergeleek Ludwig Wittgenstein (1889-1951). Wie wil weten of God bestaat, zal dus met zijn hart moeten zoeken. Ontdek het zelf maar.

Photo by Geetanjal Khanna on Unsplash